By : Nurul Hidayah Daud
Bincangkan dasar Syarikat Berpiagam Borneo (SBUB)
terhadap perkembangan pendidikan di Sabah.
PENGENALAN
Sebelum
kedatangan Barat di Sabah, Sabah berada di bawah kekuasaan kesultanan Brunei
dan juga kesultanan Sulu. Kekayaan sumber ekonomi yang terdapat di Sabah telah
menarik kedatangan orang Barat khususnya Inggeris ke Sabah pada tahun 1773
dengan menduduki Pulau Balambangan di utara Sabah Pulau ini terletak di bawah
kekuasaan Kesultanan Sulu. Pada tahun 1872, Sultan Brunei telah menyerahkan
sebahagian besar tanah yang terletak di utara Sabah kepada Syarikat Berpiagam
Borneo Utara (SBUB) yang merupakan sebuah syarikat yang ditubuhkan oleh Albert
Dent dan syarikat ini telah diberi piagam oleh kerajaan British pada tahun 1881
untuk menjalankan pemerintahan sendiri di Sabah dan disertai syarat
pemerintahan tersebut haruslah mematuhi dasar kerajaan Inggeris dan menghantar
laporan kepada Pejabat Tanah Jajahan[1].
Pendidikan di Sabah pada peringkat awal hampir sama dengan pendidikan yang
terdapat di Tanah Melayu.
PENDIDIKAN
DI SABAH SEBELUM KEDATANGAN BRITISH
Pada
peringkat awal pendidikan di Sabah lebih bersifat tidak formal dan bersifat
tradisional. Kebanyakan kanak-kanak mendapat pendidikan tidak formal melalui
apa yang diajar oleh ibu bapa mereka. Antara ilmu yang diajar ialah cara
memburu, meramu, menguruskan rumahtangga dan pelbagai lagi. Biasanya ilmu ini
diwarisi dari satu generasi ke satu generasi. Bapa akan menurunkan ilmu pengetahuan
seperti berburu, menternak, menjadi nelayan dan sebagainya kepada anak lelaki.
Ibu pula akan menurunkan ilmu seperti memasak, mengetam padi, mengemas rumah
dan sebagainya kepada anak perempuan mereka. Kebiasaannya ilmu sebegini
diturunkan dengan harapan si anak akan mewarisi pekerjaan mereka. Ilmu
pertahanan diri seperti silat serta ilmu pendukunan turut diturunkan kepada
anak-anak mereka. Pendidikan selalunya bersifat praktikal di mana ibubapa atau
mereka yang lebih tua mengajar ilmu tersebut dengan mempraktikannya dan
dilakukan secara lisan[2].
Bagi mereka yang beragama Islam pula mereka dihantar untuk mengaji pendidikan
agama islam dan tulisan jawi dengan menjadikan surau atau masjid sebagai tempat
belajar. Pendidikan agama Islam ini hasil warisan pengaruh kesultanan Brunei
yang menekankan pendidikan Islam dalam kalangan orang Islam di pesisir Sabah. Antara
pelajaran yang diajar adalah membaca al-quran, menafsir al-quran, asas
metafizik, bahasa arab, tulisan jawi dan beberapa lagi. Bagamanapun pendidikan
islam ketika ini belum dijalankan secara formal dan tidak mempunyai sistem yang
khusus. Selain itu, mereka juga diajar mengenai adat istiadat dalam budaya
masing-masing. Antaranya adat perkahwinan, adat menuai padi, kematian dan pelbagai
lagi. Biasanya adat ini diajar oleh generasi tua. Hal ini jelas menunjukkan
belum ada pendidikan secara formal yang diajar sebelum kedatangan British.
PENDIDIKAN SEMASA PENTADBIRAN BRITISH
SBUB
tidak begitu mementingkan pembangunan pendidikan di Sabah kerana ia tidak
mendatangkan manfaat kepada mereka. Mereka lebih berminat membangunkan ekonomi
di Sabah. SBUB hanya menyediakan pendidikan pada peringkat rendah sahaja kerana
usaha menyediakan pendidikan tinggi dilihat tidak memberi keuntungan kepada
mereka. Pada ketika itu, SBUB juga sedang berdepan dengan masalah kewangan ini
menyebabkan mereka sukar menumpukan perkembangan pendidikan di Sabah. Pada
peringkat awal, usaha ke arah perkembangan pendidikan masyarakat bumiputera dan
orang Islam telah dilakukan oleh W. H Treacher yang merupakan gabenor pertama
Sabah. Treacher cuba membuka sekolah agama Islam di Sandakan pada akhir 1881.
Bagi menarik kemasukan pelajar, beliau telah melantik Syeikh Abdul Dalunan yang merupakan seorang imam dan guru untuk
mengajar agama Islam dan bahasa Melayu. Malahan beliau sendiri sanggup
mendermakan sebahagian gajinya untuk membiayai perbelanjaan sekolah tersebut
dan menyediakan tapak untuk beroperasi[3].
Akan tapi usaha beliau gagal kerana tidak mendapat sambutan dari penduduk Islam
di situ kerana mereka khuatir akan niat gabenor Treacher yang juga merupakan
seorang Kristian dan bimbang anak mereka dipengaruhi oleh agama Kristian. Usaha
tersebut juga gagal kerana mengalami kekurangan wang dan tiada kemudahan yang
mencukupi.[4]
Selain itu, terdapat juga usaha yang
dilakukan oleh William
Pryer yang merupakan pengasas bandar Sandakan. Beliau telah membuat
tinjauan terdapat masyarakat Cina dan Islam mengenai keperluan pendidikan
masyarakat tersebut[5].
Hasilnya, sebuah bilik di rumah setiausaha kerajaan Sabah ketika itu dijadikan
sebagai bilik darjah dan mereka diberikan seorang guru iaitu Encik Yusof untuk mengajar membaca, mengira
dan menulis. Masyarakat Eropah yang berada di Sabah ketika itu ada yang
menyokong cadangan tersebut malah sudi menderma gaji guru tersebut sebanyak
$18.00 sebulan. Buku-buku dan bahan mengajar diambil dari Singapura[6].
Bagaimanapun sekolah ini hanya menerima 9 orang pelajar dan akhirnya sekolah
yang dibuka pada 9 Ogos 1886 ini terpaksa ditutup pada tahun 1887 berikutan
kurang sambutan yang diterima serta alasan yang sama seperti penutupan sekolah
lain. Hal ini disebabkan orang Eropah yang lainnya menghantar anak mereka ke
sekolah misi yang didirikan oleh mubaligh Kristian. Selepas itu tiada lagi
usaha dilakukan oleh pihak SBUB untuk membina sekolah bagi orang Islam dan
masyarakat bumiputera kerana melihat tidak ada keperluan bagi masyarakat ini
mendapatkan pendidikan. Walau bagaimanapun, pihak SBUB tetap membenarkan dan
tidak menghalang sekolah ditubuhkan di Sabah dan peranan penubuhan ini
dimulakan oleh mubaligh Kristian.
SEKOLAH KRISTIAN (SEKOLAH MISI)
Bagaimanapun
usaha mengembangkan pendidikan di Sabah tidak terhenti sebegitu sahaja malah
diteruskan dengan peranan mubaligh Kristian. Tujuan utama penubuhan
sekolah-sekolah ini ialah menyebarkan agama Kristian dalam kalangan penduduk
Sabah dan mereka percaya pendidikan merupakan medium terbaik untuk menyebarkan
agama Kristian. Kepelbagaian mazhab dalam aliran agama Kristian menyebabkan
mereka saling berlumba-lumba mendirikan gereja dan mengumpul jumlah pengikut.
Antara badan dakwah Kristian yang aktif ialah Society for the Propagation of
the Gospel (S.P.G) dari mazhab Angelican, St. Joseph’s Foreign
Missonary Society dari mazhab Roman Katolik serta Borneo Basel
Self-established Church dari mazhab Basel.
Pada peringkat awal pihak SBUB juga
tidak mempedulikan penubuhan sekolah Kristian dan atas inisiatif golongan
mubaligh ini, mereka dapat menubuhkan sekolah Kristian yang menggunakan bahasa
penghantar Inggeris. Penubuhan sekolah ini telah mendapat kebenaran surat
bertulis daripada Chartered Company untuk menjalankan kerja mereka pada
tahun 1881. Sekolah Kristian yang ditubuhkan menyasarkan golongan Cina dan Eropah
bagi mengembangkan lagi ajaran mereka. Antara yang diajarkan ialah kemahiran
membaca, menulis dan mengira (3M)[7].
Sekolah Kristian pertama di Sabah merupakan sekolah mubaligh katolik iaitu St.Mary
yang telah ditubuhkan oleh Father Pundleider di Sandakan pada tahun 1883 namun
ditutup pada tahun 1884. Hal ini kerana sekolah tersebut hanya mempunyai lima
orang penuntut ketika itu. Sekolah ini kembali dibuka semula pada tahun 1887
oleh Father Byron[8]. Pada
peringkat awal cuma seorang sahaja namun setahun kemudian ia telah meningkat
kepada 12 orang yang terdiri daripada pelbagai kaum[9].
Sekolah Angelikan Prostestent yang
pertama pula iaitu St Michael Boy’s School juga didirikan di Sandakan pada tahun 1887 oleh Rev W.H Elton. Pada
peringkat awal, cuma seorang pelajarnya dan seorang guru. Guru tersebut
mengajar Bahasa Inggeris kepada pelajar tersebut manakala pelajar tersebut
mengajar bahasa China kepada cikgu tersebut[10].
Bagi membantu pentadbiran sekolah tersebut seorang pelajar bernama Fok Yee dari
pelajar St.Thomas telah dihantar ke Sabah oleh Biskop Hose. Sambutan terhadap
sekolah ini semakin meningkat kepada 80 orang murid pada tahun 1894.
Sekolah lain yang ditubuhkan oleh
paderi iaitu Convent Girl School di Inabong yang dikendalikan oleh 4 orang
sister yang didirikan untuk pendidikan kanak-kanak perempuan. Namun
begitu sekolah tersebut menerima nasib yang sama seperti yang lain iaitu kurang
sambutan dari penduduk. Tahun 1883 menyaksikan gereja Basel telah
membuka sekolah St. Peter. Penubuhan sekolah ini dianggap titik perkembangan
pendidikan di Sabah. Namun begitu pendidikan tersebut hanya terdiri daripada
anak orang Cina dan orang Eropah. Bagi mengatasi masalah pendidikan di kawasan pendalaman,
mereka telah membangunkan sekolah di Inabong untuk pendidikan kaum Kadazan.
Sekolah ini menggunakan pendekatan 3M iaitu membaca, menulis dan mengira dan
menggunakan bahasa penghantar bahasa Inggeris dan bahasa Dusun dialek Kadazan.
Namun begitu sekolah ini terpaksa ditutup disebabkan kekurangan pelajar. Pada tahun 1897 pula, SPG Mission
telah membuka sekolah di Keningau namun turut ditutup pada tahun 1899.[11]
“Thus two christian
denominations –the roman catholic and the anglican were already active in the
field missionary work and education when the charterd company was granted its
charter in 1881”[12]
Kenyataan
ini jelas menunjukkan betapa dominannya pihak Kristian mengembangkan pendidikan
di Sabah. Selain itu, sekolah Inggeris iaitu Basel English School dibuka
di Sandakan pada tahun1912. Pada peringkat awal kerajaan tidak begitu
mementingkan pendidikan dengan menolak permohonan bantuan sebanyak $5000.
Menjelang 1900, sekolah agama Kristian
lebih banyak dibuka dengan menggunakan Bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar.
Pertambahan sekolah-sekolah ini menyebabkan pihak SBUB menubuhkan Jabatan
Pelajaran pada tahun 1909 bagi menguruskan sekolah-sekolah ini sekaligus
memantau pergerakan sekolah ini. Jabatan pelajaran tersebut diletakkan di bawah
pentadbiran Jabatan Pelindung Hal Ehwal Orang Cina[13].
Hal ini kerana pihak SBUB sudah mula bimbang akan pertambahan sekolah ini akan
mengancam kedudukan mereka dan adalah perlu untuk mengawal perkembangan
terbabit. Dua orang nazir sekolah telah dilantik untuk bertugas di pantai timur
dan barat. Pihak SBUB telah memberi bantuan kepada sekolah mengikut jumlah
murid yang mendaftar. Setiap murid sekolah misi diberi bantuan wang subsidi
kerajaan sebanyak $1.50 dari kerajaan. Pada tahun 1913, seorang ketua dari
kalangan nazir-nazir sekolah negeri Sabah pula telah dilantik. Sekolah-sekolah
yang mengajar bahasa Inggeris diberikan bayaran $1 hingga $6 sehingga ke darjah
6 manakala bayaran untuk sekolah yang masih mengajar Bahasa Melayu, Dayak dan Cina
masih $1.50[14].
Jumlah keseluruhan bantuan yang diberikan
753 orang murid ialah $2672. Sekurang-kurangnya 49 buah sekolah mubaligh
ini telah ditubuhkan di Sabah menjelang tahun 1939. Ketika ini dianggarkan
lebih kurang 3700 orang pelajar belajar di sekolah tersebut. Terdapat juga
sekolah yang dibina oleh mubaligh Kristian untuk anak-anak masyarakat Dusun.
Contohnya ialah sekolah St.Augustine Inabong (1891) yang didirikan untuk murid
lelaki, sekolah St.Joseph, sekolah St.Aloysius dan beberapa sekolah lain.[15]
Jadual 1: Bilangan pelajar di Sekolah Misi pada tahun 1905
|
Badan Dakwah
|
Tempat
|
Lelaki
|
Perempuan
|
Jumlah
|
|
St Joseph’s Foreign Missinonary Society
|
Sandakan
|
43
|
39
|
82
|
|
Mill Hill Fathers (Roman Catholic)(R.C)
|
Jesselton
|
32
|
-
|
32
|
|
|
Papar
|
36
|
21
|
57
|
|
|
Putatan
|
60
|
-
|
60
|
|
|
Jumlah
|
171
|
60
|
231
|
|
Society for the Propagation of the Gospel (S.P.G)
|
Sandakan
|
49
|
11
|
60
|
|
|
Kudat
|
35
|
13
|
48
|
|
|
Jesselton
|
17
|
-
|
17
|
|
|
Labuan
|
27
|
-
|
27
|
|
|
Jumlah
|
128
|
24
|
152
|
|
Borneo Basel Self-established Church
|
Kudat*
|
17
|
7
|
24
|
|
|
Kudat**
|
13
|
3
|
16
|
|
|
Papar
|
15
|
-
|
15
|
|
|
Jesselton
|
12
|
-
|
12
|
|
|
Jumlah
|
57
|
10
|
67
|
|
JUMLAH
BESAR
|
450
|
|||
Nota
* Penempatan lama
**Penempatan kawasan pelabuhan
Sumber:Commemorative History of
Sabah,1881-1981,1981:475
Jadual 2 :
Bilangan Sekolah mengikut Bahasa Pengantar
pada 31.12.1920
|
Bil
|
Bahasa Pengantar
|
Sekolah Gereja
|
Bilangan Pelajar (Orang)
|
|
1
|
Bahasa Inggeris
|
Anglican
|
244
|
|
|
|
Katolik
|
354
|
|
|
|
Basel
|
16
|
|
2
|
Bahasa Cina
|
Anglican
|
67
|
|
|
|
Basel
|
163
|
|
|
|
Katolik
|
-
|
|
3
|
Bahasa Dusun
|
Katolik
|
140
|
|
|
|
JUMLAH BESAR
|
984
|
Sumber:Commemorative
History of Sabah,1881-1981,1981:474
SEKOLAH LATIHAN ANAK-ANAK
KETUA ANAK NEGERI
Bagi
mengatasi kekurangan tenaga kerja dalam pentadbiran, pihak SBUB telah
menubuhkan sekolah khas di Jeselton (Kota Kinabalu) bagi melatih golongan anak
bangsawan seperti anak-anak Ketua Anak Negeri untuk menjadi pegawai tadbir pada
peringkat rendah pada tahun 1915. Sekolah ini merupakan sekolah pertama yang
ditubuhkan oleh pihak SBUB di bawah Jabatan Pelajaran. Sekolah ini memberi
latihan kepada anak-anak Ketua Anak Negeri untuk menjadi pegawai tadbir
peringkat rendah. Idea penubuhan sekolah ini dicadangkan oleh A.C Pearson.
Beliau menyatakan bahawa SBUB seharusnya memberi peluang kepada anak-anak ketua
bumiputera (anak-anak Ketua Anak Negeri) untuk berkhidmat dalam pentadbiran
SBUB. Dalam cadangannya juga, tiada tempoh latihan yang dihadkan namun ia
terpulang kepada pelajar itu sendiri. Murid di sekolah ini dicadangkan menerima
elaun sebanyak $120.00 setahun untuk sara diri, pakaian dan tempat tinggal.
Sekolah ini menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa penghantar. Antara
kurikulum yang diajar ialah membaca, menulis dan mengira. Sesi pengajaran
dilakukan di bangunan polis dan diajar oleh seorang guru Melayu. Mereka yang
berjaya tamat akan diberikan sijil tamat latihan.[16]
Kebanyakan mereka yang menerima
pendidikan ini terdiri daripada masyarakat Melayu dan bumiputera seperti
Kadazan dan Murut. Lepasan sekolah ini akan diserapkan dalam pentadbiran SBUB
sebagai kerani, dan jawatan paling tinggi disandang oleh lepasan sekolah ini
ialah Ketua Anak Negeri. Pada tahun 1930, sekolah latihan ini ditutup setelah
pihak SBUB tidak melihat kepentingannya lagi dan berikutan ramai ketua Anak
Negeri tidak lagi menghantar anak mereka ke sekolah ini sebaliknya menghantar
anak mereka ke sekolah vernakular di tempat masing-masing. Menurut Sabihah
Osman lagi, penutupan sekolah latihan ini dikaitkan dengan beberapa faktor.
Antaranya ialah pentadbiran SBUB di daerah-daerah di Sabah tidak lagi bergantung kepada Ketua Anak Negeri yang
berpengaruh dan berpengalaman. Kedua, wang yang
diperuntukan untuk sekolah ini boleh digunakan untuk menambah bilangan sekolah
vernakular yang sedia ada. Ketiga, pengajaran bahasa inggeris boleh
dilakukan di sekolah-sekolah mubaligh Kristian dan terakhir sekolah ini boleh
ditukar statusnya kepada sekolah Vernakular[17].
Penutupan sekolah ini memberi kesedaran kepentingan pendidikan kepada
masyarakat bumiputera seperti Kadazan dan Murut. Hal ini kerana melalui
pendidikan yang diterimalah, anak-anak mereka mampu mempunyai pendapatan yang
agak lumaya dan menyebabkan mereka menghantar anak mereka belajar di sekolah
misi.
SEKOLAH MELAYU &
BUMIPUTERA
Apabila
melihat kerancakan pendidikan masyarakat China sekolah Kristian, barulah orang
melayu berminat untuk melakukan perkara yang sama. Apabila timbul cadangan oleh
pihak SBUB untuk membina sekolah
vernakular, seorang peniaga iaitu Abu Bakar sudi menawarkan tapak sekolah vernakular
dengan percuma. Hal ini menunjukkan kesungguhan masyarakat Melayu yang mahu
pendidikan diberikan kepada anak-anak mereka. Pada sekitar 1901-1904, gabenor
ketika itu Ernest
W Birch mencadangkan pembinaan sekolah vernakular. Dalam
cadangannya, SBUB perlu membina sekurang-kurangnya 6 buah di pantai Barat
Sabah. Sekolah ini perlu menggunakan Bahasa Melayu sebagai bahas pengantar dan
melantik guru yang terdiri daripada Melayu, Cina dan Dayak. Antara kurikulum
yang dicadngkan ialah kemahiran asas 3M iaitu membaca, menulis dan mengira,
ilmu pertanian, kesihatan, perniagaan, perikanan dan pelbagai lagi. Birch
memohon bantuan kerajaan sebanyak $5000 untuk membuka sekolah tersebut namun
tidak dilulukan oleh WC Cowie dengan alasan tiada keperluan mendesak untuk
membina sekolah tersebut dan dilihat tiada kepentingan ketika itu[18].
Akhirnya rancangan itu terbiar sahaja.
Namun begitu sehingga 1915, tiada
sekolah vernakular yang didirikan. Sebelum British memperkenalkan dasar sekolah
vernakular, orang Melayu telah mendirikan sekolah di Sepital pada tahun 1918.
Masyarakat Melayu di Semporna telah mendesak agar permohonan mendirikan sekolah
untuk anak-anak melayu diluluskan namun perkara tersebut tidak dipedulikan
British kerana British bimbang jika permohanan tersebut diluluskan, lebih ramai
lagi akan melakukan perkara yang sama. Bagaimanapun sekolah tersebut tetap
dibina walaupun tidak mendapat kebenaran dari pihak SBUB[19].
Perkembangan sekolah Bumiputera pula sangat lambat. Pada tahun 1921, barulah
SBUB membina sekolah vernakular Melayu yang pertama di Sabah yang terletak di
Kota Belud walaupun cadangan terhadapnya sudah lama dikemukakan oleh E.W Birch.
Tahun 1924 pula menyaksikan Sekolah Bumiputera Keningau ditubuhkan. Menjelang
tahun 1930, hanya 10 buah sekolah Melayu ditubuhkan bagi menampung 400 orang
murid ketika itu.
SEKOLAH CINA
Sekolah
Cina pula didirikan oleh inisiatif masyarakat Cina dengan bantuan kewangan
saudagar-saudagar. Hal ini kerana pihak SBUB tidak mempedulikan pendidikan
masyarakat Cina. Oleh itu, sukatan pelajaran, buku teks dan gurunya dari China
dibawa ke Sabah untuk mengajar di sekolah tersebut. Bahasa penghantar di sekolah
tersebut ialah Bahasa China. Bagi menampung kewangan sekolah tersebut, yuran
telah dikenakan.[20]
Antaranya sekolah Lok Yu pada tahun 1901. Selain dari sekolah aliran Cina ini
masyarakat Cina turut mendapat pendidikan di sekolah-sekolah misi[21].
PERUBAHAN DASAR
PENDIDIKAN BRITIISH
Pada
tahun 1934, berlaku perubahan dalam dasar pendidikan SBUB. Perubahan berlaku
disebabkan gabenor ketika itu JD Jardine. Dasar pendidikan yang dibuat oleh JD
Jardine ini kekal beberapa tahun. Akan tetapi dengan kekurangan peralatan dan
tenaga pengajar mutu pendidikan Sabah tetap pada tahap yang rendah. Mungkin
disebabkan dasar pendidikan tersebut tidak mendedahkan sangat masyarakat
tempatan kepada pendidikan melalui pengalaman. Pendidikan di Sabah sudah hampir
14 tahun namun hanya 321 orang sahaja
yang bersekolah ketika itu. Mata pelajaran kesihatan, pendidikan jasmani
(senaman) dan permainan dimasukkan dalam kurikulum sekolah. SBUB mula memberi
bantuan pakaian seragam untuk murid-murid sekolah. Sejak itu sekolah makin
bertambah dan sekolah baru dibuka di Tuaran, Semporna, Ranau dan Bingkor. Sekolah
Kota Belud dibuka kembali pada tahun 1936 manakala Sipitang 1937. Guru dari
Sultan Idris Training College dibawa masuk ke Sabah. JP Jardine memperkenalkan
ilmu matemetik, pertukangan seperti membuat bakul, pertanian turut diajar.
Pelajar yang berkelayakan diberi biasiswa sebanyak $180 untuk meneruskan
persekolahan[22].
Ketua anak negeri mencadangkan
bahasa Inggeris diajar di sekolah vernakular tapi ditolak oleh pentadbiran
SBUB. Hal ini disebabkan dasar kerajaan Inggeris yang tidak menggalakkan anak
tempatan mempelajari bahasa Inggeris. Pada 1939, syarikat berpiagam menyatakan
mereka tidak mahu memberi bantuan kepada sekolah mubaligh dan berhasrat guna
sumber yang sedia ada untuk tingkatkan pendidikan asas sekolah vernakular dan
memperkenalkan pendidikan wanita serta mendirikan lebih sekolah vernakular
kerajaan dan sekolah menengah namun tidak terjadi akibat meletusnya perang
dunia kedua. Setelah tamat perang dengan Jepun, SBUB menyedari banyak kerosakan
dan kemusnahan yang berlaku di Sabah dan ia mendatangkan kerugian kepada SBUB
dan disebabkan itu SBUB menyerahkan kembali Sabah ke tangan British.
KESIMPULAN
Secara kesimpulannya, pihak SBUB tidak begitu
mementingkan pendidikan di Sabah yang dianggap tidak menguntungkan mereka.
Mereka lebih menumpukan pembangunan ekonomi di Sabah yang dilihat lebih
bermanfaat kepada mereka. Hal ini kerana SBUB adalah syarikat berpiagam yang
bermatlamatkan keuntungan Pendidikan di Sabah boleh dikatakan kurang maju
berbanding pendidikan yang terdapat di Semenanjung Tanah Melayu dan Sarawak.
Pendidikan yang disediakan cumalah peringkat rendah sahaja. Penutupan banyak
sekolah pada peringkat awal jelas menunjukkan kurangnya kesedaran masyarakat
Sabah khususnya bumiputera akan kepentingan pendidikan. Faktor pengangkutan
turut menyukarkan mereka untuk mendapatkan peluang pendidikan disebabkan
kebanyakan sekolah di Sabah dibina di bandar-bandar utama sedangkan mereka
kebanyakannya tinggal di pendalaman. Hal ini membuktikan perkembangan
pendidikan di Sabah agak jauh ketinggalan berbanding sekolah-sekolah lain di
Semenanjung Tanah Melayu. Sikap pentadbiran SBUB yang tidak begitu kisah
terhadap pendidikan di Sabah telah menyukarkan keadaan kini. Pihak SBUB dilihat
bersikap pilih bulu dalam memberi bantuan pendidikan di Sabah di mana
peruntukan yang diberikan mengikut jumlah murid dan sekolah yang menggunakan
bahasa Inggeris diberi lebih banyak bantuan.
RUJUKAN
1.
Caroline
Aegedius, 2003, Dasar Pendidikan British di Sabah 1945-1963, Kuala
Lumpur, Jabatan Sejarah, FSSS ,
Universiti Malaya.
2.
Mohd.
Nor. Long, 1982, Perkembangan
Pelajaran di Sabah, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka
3.
Sabihah
Osman, 1981. “The Development of Native Education in Sabah 1881-1981” Kertas
kerja yang belum diterbitkan,
dibentang dalam Seminar Sejarah cawangan Sabah.
4.
Haizirah
Mohd Hairi, 2009, Perkembangan Pendidikan Cina di Kudat 1963-2000,
Universiti Malaysia Sabah.
5.
K.G
Tregonning, 1958, Under Chartered Company Rule: North Borneo, 1881-1946,
Singapura, Universiti of Malaya Press.
6.
K.M
George, 1988, Historical Development of Education in a Developing
State: Sabah from 1881-1981, Columbia Pacific University
7.
D.S.
Ranjit Singh, 2000, The Making of Sabah, 1865-1941:The Dynamics of
Indigenous Society, Kuala Lumpur,University
Of Malaya Press.
8.
Dayu
Sansulu, 2008, Kadazandusun di Sabah : Pendidikan dan Proses Pembangunan
1881-1967, Kuala Lumpur, Dewan
Bahasa dan Pustaka
[1] Mohd.
Nor. Long, 1982, Perkembangan Pelajaran
di Sabah, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka, hlmn 5
[2] Caroline
Aegedius, 2003, Dasar Pendidikan British di Sabah 1945-1963, Kuala
Lumpur, Jabatan Sejarah, FSSS , Universiti Malaya,hlmn 22
[3] Dayu
Sansulu, 2008, Kadazandusun di Sabah : Pendidikan dan
Proses Pembangunan 1881-1967, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka, hlmn
127
[5] K.G
Tregonning, 1958, Under Chartered Company Rule: North Borneo, 1881-1946,
Singapura, Universiti of Malaya Press, hlmn 137.
[6] Mohd.
Nor. Long, 1982, Perkembangan
Pelajaran di Sabah, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka, hlmn 10
[7] Dayu Sansulu, 2008, Kadazandusun di
Sabah : Pendidikan dan Proses Pembangunan 1881-1967, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka,hlmn 130
[10] Dayu
Sansulu, 2008, Kadazandusun di Sabah : Pendidikan dan Proses Pembangunan
1881-1967, hlmn 131
[12] K.M George, 1988, Historical Development
of Education in a Developing State: Sabah from 1881-1981, Columbia Pacific
University, hlmn 469
[15] Dayu
Sansulu, 2008, Kadazandusun di Sabah : Pendidikan dan Proses Pembangunan
1881-1967, hlmn 139
[16] Sabihah
Osman, 1981. “The Development of Native Education in Sabah 1881-1981”, Kertas
kerja yang belum diterbitkan, dibentang dalam Seminar Sejarah cawangan Sabah.,hlmn
10
[18] K.G
Tregonning, 1958, Under Chartered Company Rule: North Borneo, 1881-1946,
Singapura, Universiti of Malaya Press, hlmn 177
[19] Dayu
Sansulu, 2008, Kadazandusun di Sabah : Pendidikan dan Proses Pembangunan
1881-1967, hlmn 145
[20] Dayu Sansulu, 2008, Kadazandusun di
Sabah : Pendidikan dan Proses Pembangunan 1881-1967, hlmn 129
[21] Haizirah
Mohd Hairi, 2009, Perkembangan Pendidikan Cina di Kudat 1963-2000,
Universiti Malaysia Sabah, hlmn 12
NOOB
ReplyDeleteamazing ty
ReplyDelete